कार्य
अस्पृश्यता निर्मूलन, स्त्रीशिक्षण, विधवा विवाह, आंतरजातीय विवाह इत्यादी क्षेत्रात कार्य केले.
डेक्कन एज्युकेशन सोसायटीची स्थापना : भारतीय जनतेत राष्ट्रीय शिक्षणाचा प्रसार करण्यासाठी न्या. रानडे यांनी या संस्थेची स्थापना केली
सोशल सर्व्हिस लीग : मजुरांची स्थिती सुधारण्याण्या साठी ना. म. जोशी यांनी ही संस्था स्थापली
सर्व्हंटस ऑफ इंडिया सोसायटी : नामदार गोपाळ कृष्ण गोखले यांनी देशसेवेसाठी चांगले कार्यकर्ते निर्माण करण्याच्या उद्देशाने ही संस्था स्थापन केली. अस्पृश्यता निर्मूलनच्या क्षेत्रात या संघटनेने फार मोलाचे कार्य केले.
डिप्रेस्ड क्लास मिशन : महर्षी विठ्ठल रामजी शिंदे यांनी अस्पृश्यांच्या उन्नतीसाठी ही संस्था स्थापन केली. अस्पृश्यता निवारणाच्या क्षेत्रात फार मोलाचे कार्य या संस्थेच्या माध्यामातून त्यांनी केले.
अनाथ बालकाश्रम : प्रार्थना समाजाच्या वतीने पंढरपूर येथे अनाथ बालकांसाठी ही संस्था काढण्यात आली.
आर्य महिला समाज : स्त्रियांसाठी कार्य करणाण्यासाठी ही संस्था सुरु करण्यात आली.या संस्थेमार्फत मुलींच्यासाठी स्वतंत्र शाळा सुरु करण्यात आल्या.
रात्रशाळा : भिकोबा लक्ष्मण चव्हाण यांच्या पुढाकाराने इ. स. १८७६ मध्ये मजुरांच्यासाठी पहिली रात्रशाळा मुंबईमधील चेऊलवाडी येथे काढण्यात आली होती. त्यानंतर मुंबईच्या इतर भागात देखील रात्रशाळा काढण्यात आल्या.
अस्पृश्यांसाठी शाळा : मुंबईतील मदनपुरा येथे इ. स. १८९० रोजी अस्पृश्यांसाठी शाळा काढण्यात आली.
दुष्काळ पीडितांसाठी केलेले कार्य : इ. स. १८७६-७७ च्या दुष्काळाच्या वर्षी प्रार्थना समाजाने दुष्काळ पीडितांसाठी महत्त्वपूर्ण कार्य केले होते.
प्रार्थना समाजाचे मुखपत्र : “सुबोध पत्रिका” , सुरुवात : ४ मे १८७३ (या मुखपत्रातून सामाजिक व राजकीय विचार मांडले जात होते.)
ग्रंथ : करण्यासाठी न्या. रानडे यांनी “एकेश्वरनिष्ठांची कैफियत” हा विचार प्रवर्तक ग्रंथ लिहीला. यामध्ये प्रार्थना समाजाची तत्वे पटवून देण्यात आली होती तसेच या समाजाबद्दल लोकांच्या मनात असलेल्या निरनिराळ्या शंकाचे निरसन करण्यात आले होते.
संस्कृत ग्रंथांचे भाषांतर : डॉ भांडारकरांनी अनेक प्राचीन संस्कृत ग्रंथांची भाषांतरे केली. त्यांनी आपल्या एका भाषणात परमेश्वर सगूण आहे हे तत्वही मान्य केलेले आढळते. परमेश्वराची एकाग्रतेने प्रार्थना केली असता, अंत:करण शुध्द होऊन निश्चय सामर्थ्य प्राप्त होते. अशी या समाजाची विचारसरणी होती.प्रार्थना समाजातील सभासद हे बुध्दी प्रामाण्यावादी होते.
अपयश :
प्रार्थना समाजाला चांगले नेतृत्व लाभूनही ठराविक शहरापुरतेच त्याचे कार्य पोहचू शकले. त्याचे कारण म्हणजे त्यातील सुधारक मिशनऱ्यांचे अनुकरण करीत होते. त्यामुळे हिंदूना त्यांच्या कार्याविषयी कधीच आपुलकी वाटली नाही.
